Η θέση μου για τον ΕΛΚΕ του ΕΚΠΑ
«Η γραφειοκρατία σκοτώνει την έρευνα» όπως χαρακτηριστικά τόνισε και η Ένωση Ελλήνων Ερευνητών με επιστολή της προς τον Πρωθυπουργό.
Ο ΕΛΚΕ του Πανεπιστημίου μας τα τελευταία χρόνια στηρίζει την ίδια την ύπαρξη του Ιδρύματος μας. Όμως το καθεστώς διαχείρισης των ερευνητικών κονδυλίων έχει γίνει δυσκίνητο, γραφειοκρατικό, ακατάλληλο για την Έρευνα και για την προσέλκυση νέων ερευνητικών προγραμμάτων. Τα αποτελέσματα είναι καταστροφικά προς δύο κατευθύνσεις:
• Οι ερευνητές έχουμε μετατραπεί από επιστήμονες σε λογιστές και βιώνουμε απίστευτα γραφειοκρατικές διαδικασίες για να προχωρήσουμε την έρευνα μας, ενώ και το διοικητικό προσωπικό που απασχολείται στον ΕΛΚΕ ή και απ’ ευθείας στα προγράμματα, επίσης ταλαιπωρείται αφάνταστα
• Υπάρχει μεγάλος κίνδυνος οι επιστημονικοί υπεύθυνοι να πάψουν να φέρνουν τα προγράμματα τους στον ΕΛΚΕ, να βρουν άλλους φορείς για τη διαχείριση τους και να καταρρεύσει η χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου
Είναι απαραίτητο αλλά και υψηλότατη προτεραιότητα να αλλάξουμε αυτό το πλαίσιο ριζικά και ο ΕΛΚΕ να αναδιαμορφωθεί. Αλλά δεν αρκεί απλώς να βελτιωθεί το υφιστάμενο πλαίσιο λειτουργίας των ΕΛΚΕ και να γίνουν πιο ευέλικτες οι διαδικασίες.
Δυστυχώς, το Πανεπιστήμιο μας, παρ’ ότι είχε μεγάλη συμμετοχή και σημαντική δυνατότητα παρέμβασης στη διαμόρφωση του θεσμικού πλαισίου που υιοθετήθηκε, δεν κατάφερε (πόσο προσπάθησε άραγε;) να αποτρέψει την καταστροφική εξέλιξη που μας οδήγησε στη ζοφερή πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα.
Από τα παραπάνω προκύπτει ξεκάθαρα ότι για τη διαχείριση των ερευνητικών κονδυλίων, την αποσυμφόρηση του ΕΛΚΕ από την κατάσταση που βρίσκεται σήμερα και με το δεδομένο ότι είναι χαρακτηρισμένος ως Φορέας Γενικής Κυβέρνησης (ΦΓΚ), καθώς αυτό δεν φαίνεται ότι μπορεί ν’ αλλάξει, θα πρέπει να βαδίσουμε σε δύο παράλληλους δρόμους με την υιοθέτηση των απαραίτητων νομοθετικών πρωτοβουλιών:
1. Την ριζική επαναδιατύπωση του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία του ΕΛΚΕ. Έχει αποδειχθεί ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο δε λειτουργεί αποτελεσματικά και δημιουργεί συνεχώς καινούρια προβλήματα. Ήδη από τότε που πρωτοθεσμοθετήθηκε, το 2017, έχουν γίνει 4-5 τροποποιήσεις με τροπολογίες σε διάφορους νόμους. Αυτά όμως είναι «μπαλώματα» που δεν προσφέρουν ουσιαστική βελτίωση. Πρέπει όλο το θεσμικό πλαίσιο να επανατοποθετηθεί από την αρχή,
2. Την δημιουργία ενός ανεξάρτητου φορέα εκτός Γενικής Κυβέρνησης στον οποίο θα εντάσσονται εθελοντικά τα προγράμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται από μη κρατικά κονδύλια, ενώ παράλληλα το Πανεπιστήμιο θα διασφαλίσει την απόδοση της παρακράτησης που γίνεται και σήμερα από τον ΕΛΚΕ. Δύο είναι οι προϋποθέσεις για την μη ένταξη ενός τέτοιου φορέα στη Γενική Κυβέρνηση. Α) Να εκλέγεται η διοίκησή του ανεξάρτητα και να μην διορίζεται από όργανα του Πανεπιστημίου. Β) Το ποσοστό των κρατικών κονδυλίων της χρηματοδότησής του να είναι μικρότερο του 50%.
Εννοείται ότι όποιος Επιστημονικός Υπεύθυνος προτιμά να εντάσσει το πρόγραμμά του στο προηγούμενο πλαίσιο λειτουργίας των ΕΛΚΕ, και όχι στον νέο φορέα, θα μπορεί να το κάνει.
Σε κάθε περίπτωση, να σημειωθεί ότι είμαστε ανοικτοί και σε κάθε άλλη πρωτοβουλία προς την κατεύθυνση αυτή.
Ασφαλώς, με τη λειτουργία του προτεινόμενου φορέα, θα μειωθεί η παρέμβαση της διοίκησης του Πανεπιστημίου στη διαχείριση των κονδυλίων και άρα θα περιοριστεί η «εξουσία» της, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Όμως ποιό είναι το ζητούμενο; Η μεγιστοποίηση της εξουσίας της Διοίκησης του Πανεπιστημίου ή η απελευθέρωση των διαδικασιών με αποτέλεσμα την ωφέλεια της έρευνας, της χώρας και της ελευθερίας των ερευνητών; Προφανώς το δεύτερο.
Θεωρώ αυτονόητο ότι προκειμένου όλα τα παραπάνω να υλοποιηθούν χρειάζονται απαραίτητα Πρυτανικές Αρχές που δεν θα χρησιμοποιούν τον ΕΛΚΕ ως όργανο άσκησης προσωπικής επιρροής και ούτε θα συναλλάσσονται με το Υπουργείο σε μια πελατειακή λογική, εξυπηρετώντας τις πολιτικές και άλλες σκοπιμότητες του εκάστοτε Υπουργού Παιδείας.
Τα θετικά αποτελέσματα μιας τέτοιας μεταρρύθμισης θα είναι πολλαπλά. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι:
• Απελευθέρωση της Ακαδημαϊκής Δημιουργικότητας.
• Η ύπαρξη ουσιαστικής ελευθερίας στη διαχείριση των κονδυλίων έρευνας και οι Επιστημονικοί Υπεύθυνοι θα μπορέσουν επιτέλους να λειτουργήσουν ως πραγματικοί επιστήμονες και όχι ως υπεύθυνοι λογιστηρίων όπως είναι σήμερα
• Η διασφάλιση ότι τα κονδύλια δε θα διαρρεύσουν σε άλλους φορείς, αλλά θα εντάσσονται σε φορείς της Πανεπιστημιακής κοινότητας.
• Η απελευθέρωση σημαντικών πόρων σε ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο είναι σήμερα εγκλωβισμένο σε απίστευτα γραφειοκρατικές διαδικασίες και η αξιοποίηση τους σε παραγωγικότερες διαδικασίες, προκειμένου το Πανεπιστήμιο να καλύψει τις άμεσες ανάγκες.